در بین تمام این اخبار شاید منفی شدن قیمت نفت که روز گذشته اتفاق افتاد، کمی عجیب به نظر می رسید. موضوعی که برای بسیاری جالب آمد، ولی واقعیت ماجرا چه بود و منفی شدن قیمت نفت چه مفهوم و معنایی دارد؟
ماجرا به اتفاقاتی که در بورس کالا رخ می‌دهد بازمی‌گردد. در بورس کالا، کالا‌ها پیش فروش می‌شوند؛ بنابراین نفت نیز به مانند سایر کالا‌ها برای سه ماه آینده از هم اکنون پیش فروش می‌شود. تا زمانی که موعد تحویل نفت خریداری شده در سه ماه آینده فرا برسد، خریدار می‌تواند نفت خود را در این مدت به فروش برساند. اگر به هر دلیلی در این مدت خریدار نفت خود را به فروش نرساند، مجبور است در موعد سررسید، نفتی که خریداری کرده را فیزیکی تحویل بگیرد.
تا چند روز دیگر ماه می فرا خواهد رسید و خریدارانی که سه ماه پیش نفت آمریکا (WTI) را خریداری کرده اند، باید آن را امروز ۲۱ آپریل ۲۰۲۰ یا ۲ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ تحویل بگیرند. اما در این میان خریداران تمایلی به دریافت نفت خریداری شده در سه ماه قبل ندارند و می‌خواهند نفت خود را حتی شده به قیمت صفر یا با پولی که از جیب خود می‌دهند به یک خریدار جدید تحویل بدهند! در این حالت اصطلاحاً گفته می‌شود که نفت با قیمت منفی معامله می‌شود؛ یعنی فروشندگان یک پولی هم از جیب خود می‌دهند تا خریدار نفت آنها را بخرد! اتفاقی که کاملا عجیب، اما واقعی است.
اما چرا خریداران نفت آمریکا تمایلی به دریافت نفت ماه می خود به صورت فیزیکی ندارند؟ چرا حاضرند از جیب خود حتی پولی پرداخت کنند تا نفت خود را بفروشند؟
ماجرا بسیار ساده است. دلیل این است که به خاطر شیوع ویروس کرونا از چند ماه پیش، تقاضا برای نفت به شدت کاهش یافت و انبار‌های نفت خریداران مثل سابق خالی نشد و رفته رفته این انبارها مملو از نفت شد و الان دیگر جایی برای ذخیره نفت نیست.
با سررسید نفت ماه می، چون از یک طرف جایی برای انبار نفت نیست و از طرفی هزینه‌های انتقال و انبارداری هم وجود دارد، الان حاضرند یک پولی هم از جیب خود بدهند تا نفت را از آنها کسی خریداری کند. چون مثلاً یک دلار پرداخت برای فروش نفت، هزینه کمتری دارد تا اینکه چند دلار هزینه انتقال و انبارداری بدهد.
آیا در کل قیمت نفت منفی شده است؟
در کل دنیا پنج نوع نفت مهم وجود دارد که عبارتند از: نفت برنت، نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا (WTI)، نفت سبد مبنای اوپک، نفت دوبی و نفت عمان؛ بنابراین، پاسخ پرسش بالا خیر است و تنها قیمت نفت آمریکا (WTI) آن هم با سررسید ماه می در روز گذشته صفر و سپس منفی شد. قیمت نفت آمریکا با سررسید ماه‌های آینده میلادی مثبت است.
گفتنی است، ملاک و معیار قیمت گذاری نفت، نفت برنت است. روز گذشته قیمت نفت برنت هم سقوط کرد، ولی روی قیمت ۲۵ دلار در حال معامله بود؛ بنابراین در روز گذشته، تنها قیمت نفت آمریکا آن هم با سررسید ماه می منفی شد، اما در کل قیمت نفت منفی نیست.
همچنین در خصوص ذخیره‌سازی نفت WTI باید به اینکه نکته توجه داشت که «معمولا روزانه ده‌ها میلیارد دلار قرارداد در بازار آتی نفت‌خام آمریکا از لحاظ مالی تسویه می‌شود، با این حال آن تعداد قراردادی که تا پیش از پایان سررسید بسته نشوند، وارد بازار فیزیکی شده و به شکل تحویل نفت‌خام بسته می‌شوند. به نقل از گزارش دنیای اقتصاد، این تحویل‌ها به هاب‌های ذخیره‌سازی کوشینگ-اوکلاهاما ارسال می‌شود.
این هاب‌ها خود از طریق خطوط لوله به کانادا، غرب‌میانه آمریکا، غرب ایالت تگزاس و همچنین نزدیکی خلیج مکزیک به‌عنوان مبادی مصرف وصل می‌شوند. اما از آنجا که به دنبال شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های ترددی، مصرف نفت در آمریکا مانند بسیاری از کشورهای جهان کاهش یافته، دریافت نفت از هاب کوشینگ اوکلاهاما نیز کم شده است.
از این روی حجم این ذخایر به سرعت رو به پر شدن است. به نظر می‌رسد نفت‌خام وست تگزاس اینترمدیت بیشتر از نفت شاخص برنت تحت تاثیر مسائل لجستیکی ذخیره‌سازی قرار دارد. یکی از تحلیلگران بازار نفت با نام دیوید وینز در این خصوص می‌گوید: «برنت، نفت‌خامی است که به آب‌های آزاد راه دارد و مشمول محدودیت‌های ذخیره‌ای مانند شاخص WTI کوشینگ یا WTI مدیلند نیست. به گفته این کارشناس، نفت‌خام آمریکا که با شاخص WTI نشان داده می‌شود در خشکی تولید و مکان‌های محدودی برای ذخیره دارد.»
تحولات شب گذشته و آینده بازار انرژی
سید حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در گفت‌وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: در ماه آپریل چند اتفاق با یکدیگر رخ داده است. اول اینکه تا ماه مارس توافق قبلی اوپک پلاسی‌ها برای کاهش تولید یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه‌ای نفت وجود داشت. در این ماه قرار بود دوباره یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه دیگر از تولید کم شود که به دلیل عدم توافق روسیه و عربستان این اتفاق رخ نداد و این دو کشور در رقابت با یکدیگر شروع به افزایش تولید کردند.
دوم آنکه رکود اقتصادی بر جهان حاکم بود و در نتیجه کاهش تقاضا وجود داشت. همچنین توافق برای کاهش ۱۹.۵ میلیون بشکه‌ای نفت که به تازگی صورت گرفت، قرار است از اول ماه می (چند روز آینده) اجرایی شود.
دکتر حسینی ادامه داد: اتفاقات فوق همه دست در دست هم دادند و بازار نفت بر هم ریخت. مثلا در آمریکا که از یک سو دیگر انباری برای ذخیره نبود و از سوی دیگر خریداری هم وجود نداشت، قیمت معاملات فیوچرز با سررسید دیروز، منفی شد. خریداران روز گذشته نفت آمریکا هم، کسانی بودند که مخزن برای ذخیره داشتند. نفت در امریکا در اختیار بخش خصوصی است و دولت امریکا دخالتی در بازار نفت ندارد.
وی در مورد معاملات فیوچرز توضیح داد: فروشنده از ترس اینکه در آینده قیمت نفت اُفت کند، امروز به یک قیمتی نفت خود را برای تحویل در آینده می‌فروشد و خریدار به امید آنکه در آینده قیمت نفت از قیمت امروز بیشتر باشد، نفت آینده را پیش خرید می‌کند.
در مورد نفت آمریکا، طرف خریدار می‌تواند تا موعد سررسید این قرارداد خود را در بورس مورد خرید و فروش قرار دهد. شایان ذکر است که معاملات کاغذی نفت حداقل ۵ برابر معاملات فیزیکی نفت است.
حسینی ادامه داد: سررسید قرارداد تحویل نفت ماه می، روز گذشته بود و اگر خریدار به صورت فیزیکی نفت خود را تحویل نمی‌گرفت مشمول جریمه می‌شد. از این رو شروع به فروش نفت حتی به قیمت منفی کردند.
وی افزود: ممکن است این نفتی که با قیمت منفی معامله شده در حد ۴۰۰ هزار بشکه بوده باشد، اما همین میزان کم فروش نفت با قیمت منفی هم سر و صدای بسیاری به پا کرد.
گفتنی است، آمریکا همان میزان که تولید می‌کند (۱۳ میلیون بشکه نفت) همان میزان هم مصرف دارد. حتی چون نفت شیل آمریکا نفتی سبک است و این کشور آن قدر از این نفت سبک مصرف ندارد، این نفت را صادر می‌کند و در عوض از عربستان نفت وارد می‌کند. به طور کلی می‌توان گفت: آمریکا صادرکننده خالص نفت نیست.
دکتر حسینی یادآور شد: با وجود سقوط ناگهانی قیمت نفت خام دبلیو‌تی‌آی برای تحویل در ماه مه، قیمت این شاخص نفتی برای تحویل در ماه ژوئن در ساعتی از شب گذشته تنها با ۱۲ درصد کاهش به ۲۲ دلار و ۵ سنت برای هر بشکه دادوستد شد، موضوعی که سبب می‌شود اختلاف قیمت بین قرارداد‌های تحویل برای ماه‌های می و ژوئن به بیش از ۲۰ دلار برای هر بشکه برسد.
